Baza Placówek Pomocowych
Programy profilaktyczne
[1] Profilaktyka uniwersalna – działania kierowane do całej populacji
Działania kierowane do całej populacji, bez względu na stopień ryzyka wystąpienia zachowań problemowych lub zaburzeń psychicznych, dotyczące zagrożeń znanych, rozpowszechnionych w znacznym stopniu (np. przemocy czy używania substancji psychoaktywnych). Ich celem jest przeciwdziałanie pierwszym próbom podejmowania zachowań ryzykownych, wzmacnianie czynników chroniących i redukcja czynników ryzyka, ograniczanie inicjacji w zakresie różnych zachowań ryzykownych oraz zapobieganie nowym przypadkom.
[2] Profilaktyka selektywna – działania kierowane do grup zwiększonego ryzyka
Działania kierowane do grup zwiększonego ryzyka (osób narażonych na działanie poważnych czynników ryzyka), takich jak: dzieci osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych, dzieci przysposobione, uczniowie z problemami szkolnymi, miłośnicy „szalonych” imprez itp. Polegają głównie na dostarczaniu informacji i uczeniu najważniejszych umiejętności życiowych, uwzględniając specyfikę problemów jednostki lub grupy. Dla dzieci i młodzieży znajdujących się w grupie podwyższonego ryzyka są organizowane indywidualne lub grupowe działania profilaktyczne (np. terapia pedagogiczna, treningi umiejętności społecznych, socjoterapia).
[3] Profilaktyka wskazująca – działania kierowane do jednostek
Działania kierowane do jednostek, których zachowania zaczynają być wysoce ryzykowne (np. nastolatki upijające się w weekendy) i pojawiają się sygnały świadczące o poważnych problemach związanych z ich zachowaniem (np. kłopoty z policją, w domu itp.). Główne działania to indywidualna diagnoza przyczyn oraz interwencja. Te działania wymagają specjalistycznego przygotowania, dlatego w profilaktykę wskazującą najczęściej angażują się różne instytucje zewnętrzne, przygotowane do prowadzenia pomocy psychologicznej lub medycznej.
[4] Promocja zdrowia psychicznego
Wszelkie działania mające na celu polepszenie jakości życia i dobrostanu psychicznego całej populacji, w tym również osób z problemami zdrowia psychicznego i ich opiekunów (rodzin, przyjaciół, bliskich). Cele te można realizować poprzez opracowanie i wprowadzenie w życie skutecznych planów działań (programów) promujących zdrowie psychiczne.
Programy rekomendowane
System rekomendacji programów profilaktycznych działa na poziomie krajowym od 2010 r. jako wspólny projekt Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom, Ośrodka Rozwoju Edukacji oraz Instytutu Psychiatrii i Neurologii. W ramach systemu jest dokonywana ocena programów z obszarów promocji zdrowia psychicznego, profilaktyki uzależnień oraz programów profilaktyki innych zachowań problemowych (ryzykownych) dzieci i młodzieży.
Serwis zawiera bazę rekomendowanych programów profilaktycznych, a także obszerną bibliotekę publikacji elektronicznych do pobrania.
https://programyrekomendowane.pl
https://programyrekomendowane.pl/programy/lista-programow-rekomendowanych/
Inne programy (autorskie)
Dobry Temat
Program profilaktyki uniwersalnej dla młodzieży szkolnej (w wieku 14–19 lat), gotowy do przeprowadzenia zarówno w warunkach edukacji stacjonarnej, jak i zdalnej, a także hybrydowo. Swoją skuteczność opiera na dopasowaniu formy i treści do obecnych czasów, wyrażając przekaz profilaktyczny językiem używanym przez młodych ludzi oraz przy pomocy nowatorskich środków wyrazu, takich jak: interaktywne filmy, wartościowa muzyka hip-hop, aplikacja mobilna oraz nowoczesna, e-learningowa platforma do nauczania zdalnego. Program stanowi wsparcie dla młodzieży szkolnej oraz pozwala nauczycielom na przeprowadzenie pełnowartościowej, skutecznej profilaktyki w każdych okolicznościach.
KOMPAS 2.0
Program profilaktyki uniwersalnej KOMPAS 2.0 jest przeznaczony dla uczniów w wieku 13–15 lat i angażuje także ich rodziców. Składa się z dziesięciu 45-minutowych zajęć dla uczniów, prowadzonych z wykorzystaniem metod interaktywnych, i z finałowego spotkania uczniów z rodzicami. Podstawowe metody pracy to: dyskusje w małych grupach, burza mózgów, zadania grupowe do wykonania, ćwiczenia indywidualne lub w parach, quizy i zabawy integracyjne.
Program został zgłoszony do systemu programów rekomendowanych.
Moje życie mój wybór
Prawdopodobnie pierwszy w Polsce program profilaktyczny skierowany do młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie w stopniu lekkim, którego celem jest ukształtowanie wiedzy i umiejętności zabezpieczających młodych ludzi przed używaniem substancji psychoaktywnych i środków zastępczych. Program jest skoncentrowany przede wszystkim na rozwijaniu wybranych czynników chroniących, które mogą kompensować lub redukować takie czynniki ryzyka – a najważniejszym czynnikiem chroniącym młodych ludzi przed podejmowaniem zachowań ryzykownych jest pozytywna i stabilna więź z rodzicami lub opiekunami.
Ogarnij się! Już czas…
Program profilaktyki uniwersalnej opracowany przez Stowarzyszenie na Rzecz Ludzi Uzależnionych TO CZŁOWIEK w Opolu, przeznaczony dla uczniów dwóch ostatnich klas szkół podstawowych, uczniów szkół ponadpodstawowych oraz ich rodziców. Jego celem jest uświadomienie młodym ludziom zagrożeń wynikających z zażywania substancji psychoaktywnych – alkoholu, narkotyków czy dopalaczy. Sposób prowadzenia zajęć jest uzależniony od specyfiki danej klasy, zależy również od wieku grupy odbiorczej. Polega m.in. na obalaniu mitów krążących wokół substancji uzależniających, a wskazywane i wzmacniane są pozytywne strony życia w abstynencji.
Zajęcia trwają dwie godziny i składają się z miniwykładu z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej, po którym następuje dyskusja z młodzieżą.
Profilaktyka zachowań ryzykownych
Fundacja Poza Schematami przygotowała scenariusze zajęć profilaktycznych dla uczniów klas VI–VIII szkół podstawowych oraz klas I i II szkół ponadpodstawowych. Oprócz tego istnieje założona przez nią strona internetowa niebotak.pl dla młodzieży, z materiałami na temat profilaktyki zachowań ryzykownych.
Program Młodzieżowych Liderów Profilaktyki Uzależnień i Promocji Zdrowia
Program adresowany do młodzieży w wieku od 14 do 22 lat ze środowisk szkolnych i akademickich, której pasją jest działanie na rzecz zdrowia rówieśników. Program obejmuje pomoc merytoryczną w zakresie podejmowania przez liderów młodzieżowych różnych form aktywności profilaktycznej i prozdrowotnej. Jest realizowany w dziewięciomiesięcznym cyklu szkoleniowym, podzielonym na dwa etapy: (I) 20 sesji warsztatowo-szkoleniowych, a następnie (II) 18 sesji poświęconych na pogłębianie omówionych wcześniej zagadnień oraz zintensyfikowana realizacja działań profilaktycznych na rzecz społeczności lokalnej (happeningi, akcje masowe, edukacja rówieśnicza w szkole i poza szkołą, poradnictwo rówieśnicze, kolportaż materiałów informacyjnych i edukacyjnych).
Smashed
„Smashed” to bezpłatny, międzynarodowy program prewencji spożywania alkoholu przez młodzież. Interaktywna aplikacja cyfrowa „Smashed” i zsynchronizowany z nią materiał video wpływa na modelowanie postawy antyalkoholowej wśród dzieci i młodzieży.
Upright
Upright = Universal Preventive Resilience Intervention Globally implemented in schools to improve and promote mental Health for Teenagers, czyli Powszechny profilaktyczny program globalnej interwencji na rzecz odporności, wdrażany w celu poprawy i promocji zdrowia psychicznego wśród nastolatków, skierowany do uczniów klas 5–8 szkoły podstawowej. Jego celem jest promowanie dobrostanu psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym.
W Polsce program Upright jest realizowany na terenie województwa dolnośląskiego.
https://uprightprogram.eu/families_pl/ – polska strona programu
https://wsp.szpitalna9.pl/?page_id=99 – materiały
Materiały do pobrania
Kilkanaście autorskich programów profilatycznych w zakresie uzależnień, adresowanych do dzieci i młodzieży szkół podstawowych i ponadpodstawowych, oferuje Ośrodek Profilaktyki i Terapii Uzależnień z Bogucina.
